Po sąsiedzku - Smoligów

SMOLIGÓW
(gm. Mircze)

Związki Smoligowa z Kryłowem są obecnie jakby zapomniane a warto przypomnieć, że w swojej historii Smoligów należał do Gminy Kryłów.
Przez stulecia, aż do 1971 roku Smoligów należał także do rzymskokatolickiej prafii w Kryłowie.
Do dzisiaj na cmentarzu parafialnym w Kryłowie zachowały się nagrobki mieszkańców Smoligowa.

HISTORIA MIEJSCOWOŚCI

ODŁĄCZENIE SMOLIGOWA OD PARAFII KRYŁÓW

ZDJĘCIA POMNIKA I KRZYŻY

    „Wieś położona na południowo-wschodnim skraju gminy Mircze, nad rzeką Bukową, w obrębie Kotliny Hrubieszowskiej.

    W trakcie badań powierzchniowych przeprowadzonych w ramach Archeologicznego Zdjęcia Polski (AZP) odkryto na terenie wsi 41 stanowisk (punktów osadniczych). Najstarsze ślady działalności człowieka pochodzą z neolitu (5500-2200 r. p.Chr.). Są to nieliczne, mało charakterystyczne fragmenty ceramiki oraz łuski i okruchy krzemienne znalezione na 5 stanowiskach. Nieco liczniejsze ślady wiążą się z osadnictwem wczesnej epoki brązu (2200-1600 r. p.Chr.). Od kilku do kilkanastu fragmentów ceramiki datowanej na ten okres znaleziono na 10 stanowiskach. Na dalszych 6 stanowiskach zarejestrowano ceramikę kultury trzcinieckiej (1600-1200 r. p.Chr.). Na środkową i późną epokę brązu oraz wczesną epokę żelaza datowane są nieliczne fragmenty ceramiki kultury łużyckiej (1200-400 r. p.Chr.) odkryte na 6 stanowiskach. Z okresu lateńskiego pochodzi ślad osadniczy grupy czerniczyńskiej (II-I w. p.Chr.) oraz 2 stanowiska kultury pomorskiej (450-250 r. p.Chr.). Ożywienie procesów osadniczych miało miejsce w okresie rzymskim, o czym świadczy materiał zebrany na 16 stanowiskach. Pięć z nich powiązano z kulturą przeworską (I – poł. V w.).

    Również we wczesnym średniowieczu tereny te cieszyły się sporym zainteresowaniem, co pokazuje aż 14 stanowisk użytkowanych w różnym czasie. Na ich powierzchni znaleziono ceramikę datowaną od IX-X do XII-XIII wieku.

    Po raz pierwszy miejscowość wymieniona jest w źródłach w 1430 roku, gdy właścicielem był Tomasz Kwaczała z Moniatycz. W latach 1463-1492 występował Mikołaj ze Smoligowa, prawdopodobnie syn Tomasza Kwaczały Nieborowskiego. Według rejestru poborowego, w 1472 roku wieś liczyła 5 łanów użytków. W nieznanych okolicznościach wieś w całości lub części weszła w skład królewszczyzny. W 1546 roku część wsi otrzymał od króla Jan Strzałkowski. Zapewne z jego córką – Elżbietą Strzałkowską ożenił się w 1566 roku Mikołaj Komorowski i wziął część wsi w posagu. Po nich dziedziczył w 1600 roku syn Marcin, żonaty z Elżbietą Czemiernicką. Drugim współwłaścicielem wsi był zapewne Marcin Stróżowski, który w 1578 roku posiadał w Smoligowie 4 i 1/2 łana użytków, 4 zagrodników bez ziemi i 2 komorników.

    W 1629 roku wieś należała do Niedźwieckiego i Czemiernickiego, w 1662 roku do Piotra Stoińskiego, sędziego ziemskiego bełskiego, w 1677 roku do Stoińskiego, zapewne Piotra, natomiast w 1681-82 roku do Iwińskiego. W 2 poł. XVIII wieku wieś trafiła w ręce Benedykta Jeżewskiego, od którego w 1801 roku Kryłów wraz z Małkowem, Smoligowem, Prehoryłem i Nowosadami kupił Marcin Chrzanowski, chorąży warszawski, żonaty pierwszy raz z Marianną Andryhiewicz, a drugi raz z Józefą Szempińską. Ta ostatnia po śmierci męża objęła majątek i w 1815 roku sprzedała go synowi Józefowi Benedyktowi Chrzanowskiemu za sumę 611 200 zł. Józef Benedykt Chrzanowski był żonaty z Anielą Marianną Rzewuską (zm. 1858). Po śmierci Józefa Benedykta w 1837 roku majątek przeszedł w 1/4 na jego żonę, a 3/4 objęli wspólnie dzieci: Aleksander Tomasz i Józefa Angela Gabriela. W 1854 roku majątek siostry odkupił Aleksander Tomasz Chrzanowski i po śmierci matki w 1858 roku stał się ich jedynym właścicielem.

    Smoligów należał do małych wsi. Spis z 1827 roku notował wieś w powiecie tomaszowskim i parafii Kryłów. Liczyła wówczas 33 domy i 203 mieszkańców. W 1845 roku miejscowość należała do gminy Kryłów, wówczas we władaniu Aleksandra Tomasza Chrzanowskiego. Istniała tu karczma, która uzyskała patent na dalsze prowadzenie wyszynku alkoholu. Po śmierci Aleksandra Chrzanowskiego w 1879 roku, a wkrótce także jego żony, dobra te przypadły w udziale Józefie Angeli Gabrieli Chrzanowskiej, od 1878 roku zamężnej za Antonim Horodyskim. Chrzanowska w 1882 roku sprzedała wieś za 33 200 rubli Helenie z Zaklików Kiełczewskiej, od której w 1899 roku 30 mórg ziemi kupił Aureli Marian Piotrowski. Kolejna zmiana właściciela dóbr nastąpiła w 1906 roku, gdy folwark Smoligów kupiła za 53 tys. rubli Leonia Kiełczewska, żona Stanisława Władysława Kiełczewskiego. W trzy lata później nastąpiła częściowa parcelacja majątku.

    Pod koniec XIX wieku wieś liczyła 41 domów i 581 mórg ziemi (uzyskanych podczas uwłaszczenia w 1864 r.), a tutejszy folwark w 1885 roku liczył 444 morgi, w tym 259 mórg ziemi ornej, 119 mórg łąk, 48 mórg lasu i 14 mórg nieużytków. W folwarku było wówczas 5 budynków murowanych i 9 drewnianych.

Według spisu z 1921 roku Smoligów liczył 79 domów i 445 mieszkańców, w tym 102 Ukraińców i 9 Żydów.

    W okresie międzywojennym istniała we wsi szkoła 2-klasowa jako filia szkoły w Łaskowie. Drewniany budynek szkolny zbudowano ok. 1930 roku. W latach 1935-1944 nauczycielem w Smoligowie był Stanisław Ziembikiewicz, przeniesiony z Oszczowa. Budynek szkolny spłonął wraz z całą wsią w marcu 1944 roku.

    Podczas II wojny światowej istniał we wsi pluton AK pod dowództwem Bolesława Kaniugi „Orła”. W nocy z 26 na 27 marca 1944 roku partyzanci polscy z oddziałów AK „Wiktora” i BCh „Rysia” stoczyli we wsi krwawą bitwę z Ukraińcami i grupą operacyjną wojsk niemieckich pod dowództwem pułkownika Froemerta (w sile ok. 2 tys. wyposażonych w działka i broń pancerną). Atak niemiecki, wspierany przez Ukraińców był dobrze przygotowany. Niemcom chodziło o jak najdokładniejsze „oczyszczenie” zaplecza z partyzantów, bowiem zbliżał się tutaj front. Podczas całodziennej walki żołnierze Wehrmachtu i policjanci likwidowali kolejne punkty oporu we wsi. Zginęło wówczas ok. 200 Polaków (w tym większość cywilów) oraz 50 Ukraińców i Niemców. Wieś została całkowicie spalona. Na miejscowym cmentarzu spoczywają prawdopodobnie ciała poległych wówczas Ukraińców. Bilans II wojny światowej to śmierć 226 mieszkańców, w tym 210 Polaków i 16 Ukraińców oraz całkowite zniszczenie zabudowań.

    Po wojnie życie wracało do normy. Jednak dopiero w 1950 roku utworzono we wsi 4-klasową szkołę podstawową, która mieściła się w wynajętych pomieszczeniach prywatnych u Juliana Adamczuka i Piotra Kusego. Początkowo uczyło tylko dwóch nauczycieli: niznani z imienia Kozar – kierownik szkoły i Kwaśniewski. W 1952 roku kierownikiem szkoły została Irena Landman, a ilość nauczycieli stopniowo wzrastała. W latach 1951-1953 wybudowano kosztem 650 tys. zł szkołę murowaną, co pozwoliło później podnieść stopień organizacyjny szkoły. W 1957 roku była to już szkoła 7-klasowa, a kierownikiem został Zygfryd Buczek. W 1965 roku nastąpiła zmiana na stanowisku kierownika szkoły, funkcję tę objął Tadeusz Kowalczuk. Rok później utworzono ósmą klasę. Kolejne reformy szkolnictwa sprawiły, że w roku szkolnym 1974/75 obniżono stopień organizacyjny szkoły do 4-klasowej, a starsi uczniowie uczęszczali do szkoły w Mirczu. Placówkę całkowicie zlikwidowano w 1976 roku.

    Po likwidacji szkoły podstawowej utworzono w 1976 roku w Smoligowie Państwowy Zakład Wychowawczy (od 1982 roku Specjany Zakład Szkolno-Wychowawczy) dla dzieci niepełnosprawnych. Przy Zakładzie wybudowano dla wychowanków internat. Długoletnią dyrektorką tego Zakładu w latach 1985-1991 była Władysława Ślepko, a po niej nieznana z imienia Geisler. Zakład zlikwidowano w 1993 roku.

    Pod koniec lat 40-tych lub na pocz. 50-tych zorganizowano we wsi Rolniczą Spółdzielnię Produkcyjną, która istnieje do dziś. Ważną inwestycją była budowa w latach 1954-1955 młyna za 1 milion 800 tys. zł oraz cegielni w latach 1955-1956 za 3 miliony 500 tys. zł. W 1956 roku wieś została zelektryfikowana. Dzięki inicjatywie społecznej Juliana Adamczuka, w 1966 roku powstała w Smoligowie jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej. Pierwszym prezesem został jej założyciel. W tym samym roku strażacy wybudowali remizę i otrzymali motopompę.

    W 2000 roku w budynku dawnego Specjalnego Zakładu Szkolno-Wychowawczego powstał Zakład Opiekuńczo-Leczniczy „Droga życia”.

    Smoligów obecnie posiada powierzchnię 1641,93 ha i jest jedną z największych w gminie Mircze. W 1991 roku we wsi mieszkało 288, a w 2007 roku 207 osób.”

Źródło: Marek Kołcon Ewa Niedźwiedź Józef Niedźwiedź Ewa Prusicka-Kołcon Lech Szopiński

Dzieje miejscowości gminy Mircze powiat hrubieszowski

Mircze – Zamość 2007

O odłączeniu Smoligowa od parafii Kryłów możemy przeczytać:

„Rok 1971”

„W niedzielę Białą odczytano dekret Kurii Biskupiej w Lublinie o odłączeniu wsi Smoligów od Kryłowa, a przyłączeniu do parafii Mircze.
Kiedy został ogłoszony dekret, wieś podzieliła się na dwa obozy.
Jedni, mieszkający bliżej Mircza, chcieli do nowej parafii, inni - w przywiązaniu do starej parafii - nie chcieli zmian. Było kilka delegacji do kurii. Odbył się nawet plebiscyt we wsi.
Większość była za powrotem , jednak dekret nie został uchylony i tym samym wprowadzony w życie. Protestujący otrzymali zapewnienie, że mają wolny wybór w załatwianiu spraw czy to w Mirczu czy w Kryłowie.”

„Podczas wizyty Księdza biskupa na plebanie zgłosiła się delegacja ze Smoligowa, która przed Jego Ekscelencją podkreślała swoje przywiązanie do świątyni i cmentarza w Kryłowie. Jak poinformował obecny na uroczystościach ks. Dziekan, mogą oni korzystać decyzją księdza biskupa lubelskiego z posług duszpasterskich zarówno w Kryłowie, jak i w Mirczu.”

Źródło: Henryk Żurawski

Historia parafii rzymskokatolickiej w Kryłowie

Kryłów 2009

ZDJĘCIA POMNIKA I KRZYŻY:


Pomnik poświęcony poległym partyzantom i mieszkańcom Smoligowa w dniu 27 marca 1944 roku podczas pacyfikacji tej miejscowości.	Cmentarz ofiar walk polsko-ukraińskich w marcu 1944 roku.	Mogiła Michała Kardasza, sołtysa Smoligowa, który zginął przy swoim domu i tam został pochowany.


Przydrożne krzyże w Smoligowie.